Nga mesi i shekullit tė 19-tė Turqia ishte nė ethet e "
Ēėshtjes Lindore", nė kohėn qė ballkanasit, duke pėrfshirė edhe shqiptarėt, kėrkonin tė plotėsonin ėndrrėn e tyre kombėtare. Pėr tė mbrojtur dhe pėrkrahur interesat e tyre kombėtare, shqiptarėt u mblodhen nė
Prizren, njė qytet i
Kosovės, nė vitin
1878 dhe krijuan
Lidhjen Shqiptare tė Prizrenit. Lidhja kishte dy qėllime kryesore, atė politike dhe atė kulturore. Sė pari, u pėrpoq (pa sukses) tė bashkonte tė gjitha trojet shqiptare - atė kohe tė ndara nė katėr
vilajete, ose krahina, e
Kosovės, e
Shkodrės, e
Manastirit, e
Janinės - nė njė shtet vetqeverisės brenda sistemit tė
Perandorisė Osmane. Sė dyti, mprehi njė lėvizje pėr zhvillimin e gjuhės shqipe, letėrsisė, arsimimit, dhe kulturės. Nė vijė me programin e dytė, nė vitin
1908 udhėheqėsit shqiptarė u takuan nė qytetin e Manastirit (tani
Bitola,
Maqedoni) dhe pėrshtatėn njė alfabet kombėtar. Ai bazohej mė sė shumti nė shkrimin latin, ky zėvendėsoi disa alfabete tė tjera, duke pėrshire alfabetin arab dhe grek, qė ishin gjer nė atė kohė nė pėrdorim.
Lidhja Shqiptare, nėn trysninė e fuqive evropiane, u shtyp nga turqit nė vitin
1881. Kėtė e bėri Evropa pėr ta penguar krijimin e njė shteti tė ri tė proveniences muslimane nė Evropė, me shumicė fetare muslimane. Kėtė Evropa e shpjegoi me gjoja alarmimin e Turqisė nga synimi i fuqishėm kombėtar brenda Lidhjes Shqiptare. Qė nga ajo kohė lidhja u bė njė simbol i zgjimit kombėtar tė Shqipėrisė, dhe idetė dhe qėllimet e saja ushqyen shtysėn qė kulminoi mė vonė nė pavarsinė kombėtare.
Kur
Turqit e Rinj (Gjon Turqit), qė kishin marrė pushtetin nė
Stamboll nė vitin
1908 shpėrfillen zotimet e tyre tė bėra shqiptarėve tė bėjnė reforma demokratike dhe dhėnies sė vetvendosjes (autonomisė), shqiptarėt u hodhėn nė luftė tė armatosur tre vjeēare (
1910-1912), e cila nė fund i detyroi turqit t“u plotėsonin kėrkesat e tyre. Tė alarmuar nga ardhmėria e
autonomisė shqiptare, fqinjėt ballkanas tė Shqiperisė, qė kishin bėrė tashmė plane pėr copėtimin e vendit, i shpallėn luftė Turqisė nė
tetor 1912, dhe ushtritė greke, serbe dhe malazeze pėrparuan nė
trevat shqiptare.
Pėr tė shmangur asgjėsimin e vendit, tė dėrguarit e
kombit u takuan nė njė
kongres nė
Vlorė. Ata udhehiqeshin nga
Ismail Qemali, njė shqiptar qė kishte pasur pozita tė larta nė qeverinė osmane. Mė
28 nėntor 1912, kongresi nxori thirrjen, e cila shpalli
pavarėsinė e Shqipėrisė.