Trashegimia arkitektonike sa e larme per nga gjinite, po kaq e hereshme nga fillesa dhe e gjere per nga kohezgjatja, perben nje pasuri te rendesishme per historine e popullit tone
Fillimet e arkitektures ne vendin tone i shenon banesa prehistorike (deri ne shek 5 p.e.s.),e zbuluar ne Dunavec (vendbanim buze-ujor palafite) qe i takojne neolitit te mesem,d he ne Maliq qe i takojne neolitit .Banesa ndertohej mbi nje platforme druri qe mbeshtetej mbi hunj te ngulur vertikalisht ne taban.Ne Dunavec jane gjetur 87 hunj te tille te shperndare ne menyre te cregullt.Ndertimet palafite jane perdorur nga iliret per nje kohe te gjate qe perfshin dhe tere periudhen e hekurit.
Banesat prehistorike kane qene tre tipesh:1-Banesa te futura krejtesisht ne toke,si ne Cakran Fier ;
2-Banesa gjysem nentoke,perseri ne Cakran ; 3-Banese mbi toke qe eshte zakonisht nje kthineshe
Unitet arkitektonik paraqesin dhe qendrat e fortifikuara,si ne zgjidhjen e terreneve, ashtu dhe ne zgjidhjen planimetrike.Duke ndryshuar funksionin nga strehime te nje faze para urbane,ne qendra te verteta urbane fortifikimet pesojne evolucion ne zgjidhjet dhe format arkitektonike,si dhe ne tekniken e ndertimit.Keto ndertime perbejne dhe prologun e fortifikimeve antike.