Kristaq Rama "Skluptor i Popullit"

Për Artistin e dashur Kristaq Rama
"Skulptor i Popullit"

Këtë javë na u zhduk nga sytë skulptori i popullit Kristaq Rama. Ai do të mbetet gjithmonë i gjallë me veprat dhe sjelljen e tij, ndër sytë e mendjen e shqiptarëve në të tërë truallin e vendit. Skulpturat e skalitura në mermer e të derdhura në bronx që nga Vlora, mamija e Shqipërisë, Durrësi rezistent antimperialist, nga Korca patriotike e deri në Shkodrën e Teutes ne do t'i shohim vazhdimisht në tokën shqiptare e ndër muzetë e Tiranës e rretheve të atdheut, ndër galerite qëndrore e të periferive të vendit, si dhe ndër fasadat e godinave të Kryeministrisë e të bisnesmenëve aktuale. Tërë krijimtaria e tij plastike do të mbetet në brazdat e kujtesës së trurit: aty do të mbeten çka na ka lënë artisti i ndershëm dhe patriot i kulturës sonë.

Nxënësi i Odhise Paskalit e Sadik Kacelit në shkollën e mesme artistike në Tirane, vazhdoi studimet e larta në Akademinë e Arteve të Bukura në Leningrad (sot Petërsburg) Më vonë së bashku me kolegët e tjerë bënë përpjekje dhe realizuan çeljen e Institutit të Lartë të Arteve në Shqipëri. Dihet se një mori e me shumë konstelacionesh artistike dolën nga ky institut, e ata kanë vënë gurin e themelit të ndërtesës artistike. Ne duhet t'u jemi mirënjohës.

Artisti Kristaq Rama, ka qënë pasionant i pashkëputur nga studioja e tij ku dhe mbylli syte. Ai vit per vit, sipas ekspozitave jubilare do të ishte pjesëmarrës aktiv, si të gjithë artistet e tjerë të talentuar të vendit, pa u atrofizuar prej punes si nëpunes dikasteri, pedagog instituti, si deputet apo drejtues organizativ. Nuk janë të rralla rastet kur veprat e tij vlerësoheshin nga piktorët e artistët, tanë dhe të huaj: ato mbeten maksima e skulpturës sonëë: Monumenti i Flamurit në Vlorë, tripti dhe emblemat, etj.

Kristaqi nuk kishte xhelozi per kolegët. Kjo ishte karakteristike e tij themelore, ai i deshte të gjithë artistët e vendit, natyrisht më të talentuarit. Nuk më harrohet kur një mbrëmje tek shëtisnim së bashku më tha për një mbledhje në byronë politike, ku ishte i ftuar si ekspert i artit e ku ishte diskutuar për Odhise Paskalin se ai na paskësh në bankë gati një milion lekë të vjetra. Në një kohë kur në socializëm të gjithë jetonim me rroga të vogla, si ishte e mundur të lindte një kapitalist i ri?! Kristaqi zemërgjerë e burrë i mençëm iu përgjigj: "Paskali është tetëdhjetë vjeç, gjysmën e jetës e ka bërë në kapitalizëm para çlirimit, e gjysmën në socializëm e meqënëse pjesa e parë është dhe e rinisë së tij, Odisea do të trashëgojë më shumë nga kapitalizmi". Kjo llogjikë bëri që të mos konfiskohej kursim i krijuesit rilindas. Ky episod, si dhe të tjerë lidhen me shumë qëndrime analoge të artistit, dhe ndër komisionet e pranimit apo të mospranimit të veprave artistke, në ekspozitat kombetare, si dhe vlerësimet pozitive në favor të studenteve (që ishin të "shkarë" në rryma të ndryshme) kur të tjerë servilë dëshironin ta fundosnin talentin e ri. Këto janë okulare personale të mijat. Kristaqi ishte një tip xheneroz dhe prudent. Nuk kishte vit që Kristaqi mos e vizitonte studjon time në Vlorë. Një ditë prej ditësh më thotë: "Skënder, kujdes me djalin se po ma prish me ato konceptet e praktikat e tua krijuese moderniste". Intonimi i zërit dhe vështrimi i tij ishin tëpër dashamirës e aspak qortues. Unë kuptoja se atij i pëlqente që djali të ecte në rrugën kontemporane të artit, por edhe të mos kishte keqkuptime prej keqinterpretuesve.

Kristaqi i takon, së bashku me shumë intelektualë e artiste të shquar të vendit (ai gdhendi e derdhi figura e ngjarje luftarake), t'i gdhendet një protret, t'i derdhet një bust në bronx duke i shtuar shesheve dhe lulishteve tona figura fisnike me zemër e mendime të ndritshme, pasi brezave rinore të mëpastajshëm duhet t'u tregojmë respektin që kemi për figurat e shquara të kulturës shqiptare.

Kristaq Rama do të jetë me ne përjetë.

Kristaq Rama ndërroi jetë
Kristaq Rama ndërroi jetë. Ka vdekur, të shtunën rreth mesditës, një prej emrave më të shquar të arteve vizive shqiptare. Vetëm 66 vjeç, prej një infarkti në zemër, Skulptori i Popullit, iku nga kjo botë, ndërsa punonte në studjon e tij. Gati gjysëm shekulli jetë artistike është prerë në mes parakohe, ndërsa kishte ende për të dhënë.

Autor i shumë veprave monumentale, një prej skulptorëve më në zë shqiptarë, gjithsesi ka mundur të lërë pas një koleksion të tërë. Janë të Kristaq Ramës shumë prej skulptuave dhe monumenteve më të rëndësishëm të instaluar në të instaluar nëpër gjithë Shqipërinë. Mbajnë firmën e Skulptorit Rama (si autor dhe bashkëautor): Monumenti "Nënë Shqipëri", reliefi ne balloren e Kryeministrisë, Monumenti i Pavarësisë në Vlorë, Shote Galica në Kukës, Mujo Ulqinaku në Durrës, dhe një seri veprash të tjera.

Kristaq Rama u lind në Durrës në vitin 1932. Mbaroi Liceun Artistik "Jordan Misja" në degën e arteve figurative në vitin 1951 dhe tre vjet më vonë niset për studimet e larta në Leningrad. Vitet 1954-1960 janë vitet e tij studentore në Akademinë e Arteve të Bukura të qytetit rus.

Pas diplomimit kthehet në Shqipëri ku punon fillimisht si inspektor i arteve figurative në Ministrinë e Kulturës dhe në të njëjtën kohë jepte mësim si pedagog i jashtën në Institutin e Lartë të Arteve. Vite më pas Kristaq Rama qe për një kohë të gjatë njeriuqë përgatiti breza të tërë skulprotësh në Akademinë e Arteve të Bukura. Pasi është shkëputur nga puna me studentët, Rama nuk shkëputet nga puna e tij krijuese. Momentet e fundit të jetës së tij e gjejnë në studio e vet përballë një reliefi.

Skulptori i Popullit, i renditur mes kokave të skulpturës shqiptare (nip i Piktorit të Popullit, Zef Kolombi), ndërsa nuk është më ka lënë pas veprën e tij. Jo vetëm mes kolegësh, apo profesionistësh të arteve vizive (një pjesë ë mirë e veprave të tij i takojnë fondit të Galerisë së Arteve Figurative në Tiranë), por edhe mes njerëzve të thjeshtë, emri i Kristaq Ramës do të mbetet si autori i sa e sa monumenteve shqiptare